[vc_row][vc_column][vc_column_text]
Quo vadis, Limburg?
januari 2017
In het najaar van 2016 kwam er op het fusievlak wel wat beweging: Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek zetten hun fusieproces stapsgewijs verder. Ten zuiden van de provinciehoofdplaats discussiëren Diepenbeek, Kortessem, Wellen, Alken en Borgloon hoe hun respectievelijke toekomst er zou kunnen uitzien en welke vorm van samenwerking hun het meest aangewezen lijkt. Ook in Hoeselt, Bilzen en Riemst blijken ‘aftastende gesprekken’ gevoerd te worden en in Noord-Limburg onderzoeken Overpelt, Neerpelt en Hamont-Achel of een fusie al dan niet aangewezen is. Laten we ook opmerken dat de politiefusie van Midlim met Noord-Oost Limburg onder de naam Carma in een finaliseringsfase zit en een gebied bestrijkt met 175.000 inwoners. Over de grens in Nederlands Limburg is er een (gedwongen) fusie in de maak tussen o.m. Landgraaf en Heerlen. Maastricht zal als hoofdplaats met 122.000 inwoners niet meer de grootste gemeente zijn van de provincie.
De bestuurlijke ontwikkelingen in Vlaanderen nopen tot sterke en bestuurskrachtige gemeenten die zich kunnen profileren als een assertieve partner voor de Vlaamse overheid. Veelal refereert men dan aan nieuwe gemeentelijke configuraties. Maar hoe geven we deze vorm? Opteert men voor fusie of een andere vorm van samenwerking? En welke orde van grootte heeft men hier voor ogen? Het idee om op Limburgse schaal over samenwerking of fusie te denken – zoals het perspectief in de inleidende tekst – is één mogelijke optie die trouwens niet zo nieuw is. Toen het Vlaamse regeerakkoord de bevoegdheden van intercommunales en provincies ging doorlichten en de idee opperde om de provincies af te schaffen en de gemeenten meer bevoegdheden te geven, pleitte Herman Reynders, Gouverneur van de provincie Limburg, voor een stadsgewest Limburg. (1).
Het belang van de schaalgrootte vormt op dit ogenblik een van de kernpunten van het debat. Deze schaal moet bovendien niet enkel bekeken worden in het licht van de actuele setting maar moet ook rekening houden met tal van toekomstige tendensen op het vlak van mobiliteit, werkgelegenheid, opleiding, welzijn, vergrijzing, diversiteit, woonmarkt, duurzaamheid… . Bovendien gaat de focus breder dan Vlaanderen en België. Denk aan de buurlanden, de Euregio en Europa.
We zien – zoals bij de fusiegesprekken tussen Opglabbeek en Meeuwen-Gruitrode ook expliciet werd geopperd – dat er een grote terughoudendheid is bij kleinere gemeenten om te fusioneren met grotere centra. Zij vrezen te veel invloed te verliezen eens te zijn opgaan in een -naar hun aanvoelen- te groot geheel.
Nochtans zou de overweging moeten zijn: Welke schaal is er nodig om het extensieve gemeentelijke takenpakket op de meest adequate manier aan te pakken. En laat ons misschien nog een extra discussiepunt in het debat aandragen: Hoe kunnen we alle burgers van onze provincie een gelijkwaardige dienstverlening waarborgen voor een toekomst die bijzonder uitdagend en dynamisch oogt?
Hoe zien de gemeenten de toekomst als ze in gespreide slagorde met relatief veel en veelal kleine fusiegemeenten de voorliggende uitdagingen willen aangaan? Bovendien gaat een amalgaam van gemeentelijke configuraties elk met zijn eigen besognes en prioriteiten haast onvermijdelijk in concurrentie komen met elkaar. In het licht daarvan kan ook verwezen worden naar het Mattheuseffect waarbij grotere gemeentelijke verbanden/fusies ook gemakkelijker de weg zullen vinden naar middelen om hun beleid te doen vormgeven ten koste van de kleintjes.
Gaan de verantwoordelijke politici bovendien niet voorbij aan de envergure en kracht van een grote gemeentelijke configuratie om hun stem te laten horen en de belangen van hun gemeente af te dwingen, nodig om o.m. grootschalige projecten aan te vatten of via prefinanciering de nodige infrastructuurprojecten op te zetten.
Enfin, bij de fusie van ‘76 liet men zich weinig gelegen aan geografische en bestuurlijke voorstudies en werden de fusies doorgevoerd aan de hand van een plat politiek spel.(2). Hoe zit dit nu?
In tijden waarin post-fact politics de bovenhand lijken te krijgen zou men als tegengewicht net nauwkeuriger moeten omgaan met beleidskeuzes en het publiek omstandig dienen in te lichten. Een ruim maatschappelijk debat voeren waarin alle opties aan bod komen, is van een andere orde dan het betrekken van de burger in een referendum waarbij de keuze door de politici al wordt beperkt tot een fusie met deze of gene gemeente.
De democratie is trouwens enkel gediend met kiezers die kunnen beslissen met kennis van zaken.
We hopen met dit nummer van ‘De Coöperatieve Courant’ u te hebben geboeid, u argumenten te hebben aangereikt en u te hebben geënthousiasmeerd om te participeren aan het debat, kritische vragen te stellen en sprankelende voorstellen te doen.
1. Liliane Cassagrande, Ik pleit voor stadsgewest Limburg, HBVL, 10 nov. 2009
2. F. De Rinck, F, een spook waart door Vlaanderen, Lokaal, dec 2013, 29
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]