De discussie over het al dan niet verwijderen van beelden of andere referenties zoals straat- en pleinnamen die verwijzen naar figuren of gebeurtenissen die donkere bladzijden in onze geschiedenis vulden, levert heel wat interessante gezichtspunten op. Met de premisse om een beeld toe te voegen dat e.e.a. nader contextualiseert en uitnodigt tot reflectie – zoals voorgesteld in de introductietekst – hopen we het debat levendig te houden.
De toevoeging van een beeld brengt ons bij het onderscheid dat men maakt in de Duitse taal tussen ‘Denkmal’ en ‘Mahnmal’. Een onderscheid waarvoor we in ons taalgebied niet direct een precieze vertaling hebben. Zonder ons tot een diepgaand semantisch discours te laten verleiden, kunnen we stellen dat men een ‘Denkmal’ omschrijft als een plastisch object als eerbetoon voor of herinnering aan historische of culturele gebeurtenissen, individuen of groepen. Een ‘Mahnmal’ daarentegen verwijst naar oorlog en onderdrukking en de slachtoffers hiervan. Het is bestemd als waarschuwing, als aansporing om te waken over universele rechten die aspecten zoals gelijkheid, vrijheden en veiligheid beogen.
Troonplein
In het kader van deze publicatie en de voorgestelde premisse vroegen we prof. Klaps (UHasselt) om bij één van de meest prominente beelden van Leopold II een ‘Mahnmal’ te plaatsen.
Het beeld van Leopold II op het troonplein was al vaker het voorwerp van protesten tegen de ongebreidelde exploitatie van Congo-Vrijstaat en de bejegening van haar bewoners. Het bronzen ruiterstandbeeld dateert van 1926 en is van de hand van Thomas Vincotte. Het beeld staat midden op het Troonplein dat is gelegen aan de kleine ring (Regentschapslaan) met aan de achterzijde de toegang tot het Koninklijk paleis en een doorsteek naar het Warandepark. Rechts van het beeld ligt het Academiënpaleis. Aan de linkerzijde in een monumentaal neoklassiek gebouw uit de jaren ’20 is het hoofdkantoor van Electrobel gevestigd.
De architecturale ingreep omvat de plaatsing van 23 palen in cortenstaal. Zij symboliseren rubberbomen. De tekening op de ‘stam’ refereert aan de incisie waarlangs het boomsap (latex) wordt opgevangen waaruit het rubber wordt geproduceerd. Het winnen van het rubber waartoe inwoners met geweld werden gedwongen leidde tot één van de eerste lucratieve exploitaties van Congo-Vrijstaat . Het aantal verwijst naar de 23 jaren van Leopold’s wingewest (1885-1908). Een QR-code wordt aangebracht op één van de stammen en laat omstaanders toe meer informatie te bekomen over het project en de geschiedenis die erachter vervat ligt.
April 2017